देशलाई छिट्टै काचुली फेराउने हो भने अबको बाटो बालेन, रवि सहित डा. बाबुराम भट्टराईको नेतृत्वमा नयाँ गोलबन्धन !
नेपाल अहिले राजनीतिक अस्थिरता र जनदृष्टिको निराशाको दौरमा फसेको छ। संस्थागत सुधार र दीर्घकालीन विकास अपेक्षित भएतापनि, वास्तविक उपलब्धि हासिल हुन सकेको छैन। यस्तो बेला अभिव्यक्ति, ऊर्जा र अनुभव जोडिएको नयाँ राजनीतिक गोलबन्धन अपरिहार्य बनेको छ।
समसामयिक आर्थिक परिस्थिति (तथ्याङ्कीय पाटो):
बेरोजगारी दर: नेपालमा बेरोजगारी दर २०२४ मा१०.७ प्रतिशत पुगेको छ, जुन २०२३ को तुलनामा थोरै वृद्धि हो।
जिडिपी वृद्धिदर: आर्थिक वृद्धिदर अपेक्षाकृत सुस्त रहेको छ—संयुक्त राष्ट्रका अनुमान अनुसार २०२४/२५ मा यो ३.१० प्रतिशत २०२५/२६ मा सम्भावित ४.० प्रतिशत हुनेछ ।
मुद्रास्फीति र आर्थिक स्वतन्त्रता: नेपालको आर्थिक स्वतन्त्रता सूचकांक २०२५ मा ५२.५ रहेको छ, जुन विश्वव्यापी तुलना गर्दा मध्यम–स्वतन्त्र वर्गमा पर्छ।
भ्रष्टाचार: ट्रान्स्परेन्सी इन्टरनेशनल को २०२४ को सिपि आइ अनुसार नेपालले ३४/१०० प्राप्त गरी १८० राष्ट्रमध्ये १००औं स्थान ओगटेकोछ—वातावरणमा रहेको औसतभन्दा कम, तर अत्यन्त खराब पनि होइन । लोकतन्त्र र आर्थिक गतिविधिका लागि भ्रष्टाचार एक गम्भीर चुनौती बनेको छ।
नयाँ नेतृत्व र गोलबन्धन आवश्यकताको तार्किक विश्लेषण !
पुराना दलहरूबाट मोहभंग भएका जनता नयाँ ऊर्जा चाहिरहेका छन् । यसैबीच, रवि लामिछाने र बालेन्द्र साह (बालेन) जस्ता नयाँपुस्ताप्रतिको जन आकर्षण स्पष्ट देखिएको छ।
बालेन:
बालेन्द्र (बालेन) साह काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बनेपछि वैकल्पिक नेतृत्वको उदाहरण बनेका छन् । युवा वर्गमा लोकप्रिय बालेन इमानदार, सीधासापटा र कार्यकुशल नेताका रूपमा चिनिन्छन् । विकास, सफाइ र प्रणाली सुधारमा सक्रिय भए पनि राजनीतिक घेराबन्दी उनका लागि चुनौती बनेको छ। अवसर र कठिनाइ बिच बालेन अझै आशाको प्रतीक मानिन्छन्।
काठमाडौं महा नगरपालिकामा देखाएको व्यावहारिक नेतृत्त्व, स्पष्टता, र सुशासन सम्बन्धी अभ्यासका कारण अहिले बालेन जनताको आशाको केन्द्रमा छन ।
रबि लामिछाने :
उनी पत्रकारिताबाट राजनीतिमा प्रवेश गरी वैकल्पिक शक्ति निर्माण गर्ने नेताको रूपमा उदाएका छन् । वाकपटुता, परिवर्तनप्रतिको प्रतिबद्धता र युवामाझको लोकप्रियता उनका विशेषता हुन् । सहकारी प्रकरणले चुनौती थपे पनि कानुनी प्रक्रियामा भरोसा राख्दै अगाडि बढेका छन् । अवसर र चुनौती बिच उनी अझै पनि परिवर्तनकारी नेतृत्वको प्रतीक मानिन्छन् । तर उनलाई सरकारले अहिले सहकारी ठगी प्रकरणमा अनुसंधान गर्ने भन्दै संगठित अपराध मुद्दा दायर गराएर अदालतको आदेशले पुर्पक्षका लागि थुनामा छ्न, जुन कुरालाई उनले प्रतिशोध बताएका छन भने जनताले समेत उक्त कुरामा लय मिलाएको देखिन्छ।
यी याबत कुराको बाबजुद राष्ट्रिय स्तरमा दीर्घकालीन नीति, संस्थागत अभ्यास र अनुभव को कमी उनी र उनको दलको लागि अहिले सबै भन्दा ठुलो चुनौती हुन ।
प्रस्तावित नयाँ गोलबन्धन र नेतृत्वको सवाल
डा. बाबुराम भट्टराई
वर्तमान वैकल्पिक आन्दोलनका जनक नै बाबुराम भट्टराई हुन् भन्दा फरक पर्दैन । माओवादी आन्दोलनबाट संविधान निर्माण पश्चात् बैकल्पिक राजनीतिको संखघोष गर्न उनले नयाँ शक्ति पार्टीको स्थापना गरे ।
माओवादी आन्दोलनमा पार्टीले गरेका कतिपय कमजोरीका कारण उनी आलोचनाका सिकार भए पनि जुन कुरालाई उनले आत्मालोचना गर्नु पनि पर्छ, जुन उनले आत्मालोचना गरेको पनि देखिन्छ । उनी प्रधानमन्त्रीसम्म, संविधान निर्माण एबम आर्थिक योजनामा रणनीतिक भूमिका रहेको र उनको बिकाशमा नयाँ दृस्ठिकोणकै कारण अहिले पनि काठमाडौका जनताले खुल्ला रफराकिला बाटोमा हिड्न पाएका छन भने अन्तर्राष्ट्रिय हिसाबले उनको बिज्ञता थोरै मद्येमै पर्दछ । तर हाम्रो बिडम्बना उनै बाबुराम पार्टीको हिसाबले सानो समुहमा खुम्चिन पुगेका छ्न । तर पनि नेपाल को सन्दर्भमा उनको बिज्ञताको भरपुर उपयोग हुन नसके बाट उनको नेतृत्व अझै आवश्यक छ ।
बालेन–रवि
नयाँ पुस्ताको ऊर्जा र जनलगाव र बिस्वास जित्न सफल ब्यक्तिहरुको रुपमा अहिले जन–जनको मनमा बस्न सफल देखिन्छ्न । पुराना राजनितिक दलबाट वाक्क भएका जनताका लागी राजनीति सुधार्ने र देश विकासको आश जगाउने बैकल्पिक राजनितिको केन्द्र बनेका छ्न यी दुई पात्र ।
अहिले पनि पुराना दलहरुबाट चन्द्र भण्डारी,विश्व प्रकाश शर्मा , सुनिल शर्मा , जनार्दन शर्मा, सुदन किराँती ,घनश्याम भुसाल, सुरेन्द्र पान्डे, युबराज ज्ञावली , भिम रावल जस्ता नेताहरु प्रगतिशील प्रवृत्ति र ईमानदार छवि भएका नेताहरूलाई समेत जनताले संगै देख्न चाहन्छन र यस्ता पात्र बाट समेत नयाँले शिक्षा लिदै हातेमालो गर्न तयार रहन सक्नु पर्दछ ।
आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाइरहेका नेत्रविक्रम चन्द (विप्लव) पनि न्याय र समानताको पक्षमा दृढ आवाज उठाउने नाम हो भने उनले कृषिको माध्यमबाट कसरी आत्मनिर्भर रहनु पर्दछ भनी अनुपम उदाहरण दिदै गर्दा यस्ता पात्रहरुबाट समेत नयाँले उदाहरण लिनु पर्दछ ।
नयाँ गोलबन्धनले प्रदान गर्नसक्ने लाभहरू:
१. विस्थापित पुराना संरचनाबाट छुटकारा: जनताका निराशालाई नयाँ आशामा परिणत गर्ने क्षमता ।
२. अनुभव र ऊर्जा मिलन: डा. भट्टराईको नीति–दृष्टि र नयाँ पुस्ताको सक्रियता सम्मिलित सन्तुलित अभ्यास हुन सक्ने।
३. समानुपातिक प्रतिनिधित्व र समावेशी शक्तिशाली गठबन्धन।
४. दीर्घकालीन स्थिरता र विकासको आधार: एक कार्यकाललाई स्थिर नेतृत्वको मैदान बनाउनु, त्यसपछि नयाँ पुस्तालाई जिम्मेवारी हस्तान्तरण गर्न डा भट्टराईको नेतृत्व आबस्यक छ । उनको नेतृत्वमा गठन हुने सरकारमा सम्बन्धित क्षेत्रका बिज्ञहरु महाबिर पुन , बिजयलामा , सर्बेन्द्र खनाल ,कुलमान घिसिङ्ग, सन्दुक रोइत , भगवान कोइराला , रामेश कोइराला जस्ता प्रवृत्ति बोकेका जनतामा आशा र भरोसा जगाउने ब्यक्तित्व सम्मिलित सरकार बन्न्न सक्यो भने मात्र देशले छिट्टै फड्को मार्नेछ भने त्यस पछि रबि र बालेन जस्ता युबाले त्यसलाई निरंतरता दिदा तब मात्र देशले परिपक्क नेतृत्व प्राप्त गर्न सक्नेछ्न ।
जसको कारण देशले दीर्घकालीन रुपमा रणनीतिक फड्को मार्न सक्नेछ र देश विकसित र सम्पन्न बन्ने चरणमा पुग्नेछ । अब आम नेपालीको चाहना सायद यस्तै भिजन सहितको देश निर्माणमा उल्लेख्य भुमिका निर्भाह गर्ने सामर्थ्य भएको नेतृत्वको खोजी भैरहेको भन्ने बुझिन्छ।
निष्कर्ष :
वर्तमान अवस्थामा नेपालको परिवर्तन चाहना केवल सत्ता परिवर्तन होइन, मूल्य, दृष्टि र संरचनामा नयाँ मोड हो । त्यसैले, एक कार्यकाल डा. भट्टराईको नेतृत्व आवश्यक छ । अनुभव, दृष्टि र राष्ट्रिय रूपान्तरणको खाका बोकेको र पुराना दलहरुबाट समेत जनबिस्वास भएका उल्लेखित अनुभव प्राप्त नेता सहित बालेन र रवि जस्ता नयाँ पुस्ता गोलबन्धनमा समावेश हुनुपर्छ—ऊर्जा, पारदर्शिता र जनसम्पर्कका लागि ।
प्रगतिशील पुराना दलका नेताहरू, र सामाजिक न्यायका अगुवा सम्मिलित गरेर विस्तृत लोकतान्त्रिक गठबन्धन बनाउनु अबको अपरिहार्य आबस्यकता छ।
नेपालले यदि छिट्टै काचुली फेर्न चाहन्छ भने, डा. बाबुराम भट्टराईको नेतृत्वमा, नयाँ पुस्ता र प्रगतिशील नेताहरू समेटिएको वैकल्पिक गोलबन्धन नै अबको उत्तम बाटो हो । तसर्थ आम जनताले यस्ता विषयमा झक्झक्याउन सकियो भने मात्र हाम्रो देशले सन्तुलित रदीर्घकालीन रणनीतिक बिकाश गर्न सक्ने छ ।अबको नेपालीहरुको जन अपेक्षा यस्तै हो भन्ने बुझ्न गार्हो छैन ।यस्ता जन अपेक्षालाई बुझ्दै तत ब्यक्तीहरु नेतृत्व गर्न र गोलबन्द हुन अब ढिलो गर्नु हुदैन ।
– लेखक पुर्ब डिएसपी हाल अधिबक्त्ता एवं सरोकार केन्द्रका अध्यक्ष हुन ।
