अर्जुन थापा
नयाँ दिल्ली – दिल्लीको अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्थान (एम्स) मा बिहिवार राति स्वास्थ्यमा गम्भीर समस्या आएपछि भर्ना भएका ९२ बर्षिय भारतका पुर्व प्रधानमन्त्री डा.मनमोहन सिंहको उपचारको क्रममा निधन भएको छ ।
डाक्टरहरूको टोलिले निकै बचाउने प्रयास गर्दा पनि उनको स्वास्थमा सुधार भने आउन सकेको थिएन डाक्टरहरूको बचाउने प्रयास असफल भएको छ । मनमोहन सिंहको निधनपछि भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले यस्तो प्रतिक्रिया दिएका छ्न !
प्रधानमन्त्री मोदीले लेखेका छन् : भारत आफ्नो सबैभन्दा प्रतिष्ठित नेता डा.मनमोहन सिंहको निधनमा शोकमा रहेको उल्लेख गरेका छ्न । मोदीले सिंह सामान्य पृष्ठभूमि बाट उठेर प्रख्यात अर्थशास्त्री बनेको स्मरण गर्दै उनले अघि सारेको आर्थिक नीतिले भारतमा गहिरो छाप छाडेको बताएका छन् । त्यस्तै संसदमा पनि सिंहको योगदान निकै महत्वपूर्ण रहेको बताएका छ्न ।
साथै काङ्ग्रेसका सबै कार्यक्रमहरु रद्द गरि वरिष्ठ नेता हरु काङ्ग्रेस अध्यक्ष समेत सबै (एम्स) पुगने तयारी रहेको भारतीय समाचारले जनाएका छ्न ।
सिंहको जन्म २६ सेप्टेम्बर १९३२ मा पाकिस्तानको पंजाब प्रान्त (अविभाजित भारत) मा भएको थियो । मनमोहन सिंह २००४ देखि २०१४ सम्म भारतका १३ औं प्रधानमन्त्रीका रूपमा कार्यरत थिए। यसभन्दा पहिले, १९९१ मा उनी नरसिम्हा रावको सरकारमा वित्त मन्त्रीको रूपमा समेत काम गरेका थिए ।
जानकारका अनुसार मनमोहन सिंहको योगदान भारतीय अर्थतन्त्रका लागि निकै महत्वपूर्ण रहेको बताउँछन् । १९९१ मा नरसिम्हा रावको सरकारमा उनले उदारीकरण, निजीकरण र वैश्वीकरणका क्षेत्रमा महत्वपूर्ण निर्णयहरू गरे, जसले भारतीय अर्थतन्त्रलाई नयाँ गतिमा पुर्यायो । उनका प्रयासबाट व्यापार नीति, औद्योगिक लाइसेन्सिंग र बैंकिङ क्षेत्रहरूमा सुधारहरू भएको मानिन्छ ।
मनमोहन सिंह १९९१ मा पहिलोपटक राज्य सभामा निर्वाचित भए । त्यसपछि उनले १९९८ र २००४ बीचमा विपक्षी दलका नेता पनि बने । २००४ को लोकसभा चुनावपछि उनले प्रधानमन्त्री पदको शपथ लिए र २००९ मा पुनः दोस्रो कार्यकालका लागि शपथ लिए । उनी भारतका प्रधानमन्त्रीका रूपमा १० वर्षसम्म कार्यरत रहेका थिए।
मनमोहन सिंहको योगदान राजनीतिमा मात्रै सीमित रहेन, उनी १९८२ देखि १९८५ सम्म योजना आयोगका प्रमुख थिए र १९७२ देखि १९७६ सम्म भारत सरकारका मुख्य आर्थिक सल्लाहकारका रूपमा पनि कार्यरत थिए । उनले १९६६ देखि १९६९ सम्म संयुक्त राष्ट्रसंघका आर्थिक मामिला अधिकारीको रूपमा समेत काम गरे ।
शैक्षिक दृष्टिले पनि मनमोहन सिंह विशेष प्रसिद्ध थिए । उनले क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयबाट अध्ययन गरेका थिए र ऑक्सफोर्ड विश्वविद्यालय बाट अर्थशास्त्रमा डॉक्टरी गरेका थिए। त्यसपछि उनले पंजाब विश्वविद्यालय, दिल्ली स्कूल अफ इकोनॉमिक्स र दिल्ली विश्वविद्यालयमा प्राध्यापकको रूपमा समेत काम गरेका हुन ।
उनीलाई भारत सरकारको दोस्रो ठूलो सम्मान ‘पद्म विभूषण‘ १९८७ मा प्रदान गरिएको थियो र अन्य धेरै पुरस्कार र मानक उपाधिहरू पनि प्राप्त गरेका थिए । उनका परिवारमा पत्नी गुरशरण कौर र तीन छोरीहरू रहेका छन् ।
